1. TÜRK İSLAM SANATLARI TARİHİ ANABİLİM DALI
Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla birlikte yeni yapılandırılan eğitim ve öğretim hayatı içerisinde, ilahiyat fakültesi bir müddet yerini alamamıştı. 1940’larda bunun eksikliği hissedilerek cumhuriyetin kuruluş amacına ve ilkelerine uygun bir müfredatla ve zihniyetle ilahiyat fakültesinin açılmasının uygun olacağı düşünülerek, bu fakülte içerisinde Türk İslam sanatları tarihine de yer verilmesi karalaştırılmıştır. İlahiyat fakültesinin sadece dini ilimler veren, klasik anlamda bir teoloji fakültesi değil de aynı zamanda bütün medeniyetleri ve özellikle de Türk İslam Medeniyetini kavrayıp, estetik değeri yüksek gençler yetiştiren bir kurum olması istenildiğinden, fakültemizdeki tarih, felsefe, sosyoloji gibi beşeri ilim dalları yanında sanat tarihi dersi de öngörülmüştür.
31 Ekim 1949 tarihinde kurulan ilahiyat fakültesi 20 Aralık 1949 tarihinde Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesinde arkeoloji profesörü Remzi Oğuz Arık başkanlığında fakültemiz bünyesinde Türk İslam Sanatları Tarihi kürsüsü ihdas edilmiştir. Fakat Profesör Remzi Arık, Seyhan milletvekili seçilmesi üzerine, 20 Mayıs 1950 tarihinde kürsü başkanlığından ve fakültedeki görevinden ayrılmıştır.
Türk İslam Sanatları Tarihi dersi, fakültenin kuruluş yıllarında programda iki saat olarak yer alırken, Fakülte Profesörler Kurulu’nun 1953-54 yıllarındaki çalışmaları sonucunda oluşturulan programda haftada ilk iki sene zorunlu statüsünde ikişer saat, üçüncü ve dördüncü senelerde seçmeli statüsünde ikişer saat okutulması öngörülmüştür. Bu uygulama Yüksek Öğretim Kurumu’nun 1982-83 öğretim yılı başından itibaren ilahiyat fakülteleri için geçerli kabul ettiği programın tatbikine kadar devam etmiştir.
Profesör Remzi Oğuz Arık’tan boşalan Türk İslam Sanatları tarihi kürsü başkanlığına, yüksek öğrenim eğitimini Fransa’da felsefe ve estetik üzerine yapmış olan Prof. Suut Kemal Yetkin, 5 Temmuz 1950 tarihinde bu göreve atanmıştır. 1 Şubat 1967 tarihine kadar bu görevi sürdüren Suut Kemal Yetkin zamanında anabilim dalımız büyük gelişmeler göstermiştir. Her şeyden önce fakülte kadrosu Osman Haluk Karamağaralı’nın 1951 yılında ve Beyhan Yörükhan Karamağaralı’nın 1959 yılında asistan olarak atanmalarıyla zenginleştirildi. Haluk Karamağaralı Türk mimarisi, özellikle de Selçuklu mimarisindeki çalışmaları ile temayüz ederken, Beyhan Karamağaralı küçük el sanatları konusunda eserler verdi.
Prof. Suut Kemal Yetkin önderliğinde fakültemizde Türk ve İslam Sanatları Enstitüsü kuruldu. Bu enstitü Yıllık Araştıralar Dergisi adıyla bir dergi çıkartmaya başladı. Bu derginin ilk sayısı 1959 yılında, son sayısı ise üçüncü sayı olarak 1982 yılında yayınlandı ve 1983 yılındaki YÖK Kanunun fakültelerde araştırma enstitülerine imkân vermemesi nedeniyle enstitü ile birlikte yayın hayatından çekildi. 1959 yılına kadar Türk Sanatları, İslam Sanatları içinde önemsiz branş olarak görülürken Prof. Suut Kemal Yetkin’in başkanlığındaki Türk ve İslam Sanatları Enstitüsü 1959 yılında, dünyada ilk kez Türk Sanatları kongresi tertip ederek “Türk sanatı” ifadesinin ve kavramının tüm dünya çapında kabul görmesine ön ayak oldu. Ayrıca bu enstitü Rıfkı Melül Meriç tarafından hazırlanan Elvah-ı Nakşiyye Koleksiyonları’nı yayınladı.
Bu dönemde yapılan bir diğer önemli faaliyet de kütüphaneye Sanat Tarihi ile ilgili kitap alımı ve yayın faaliyetleridir. Enstitü bünyesinde çoğu yabancı dillerden olmak üzere yüzlerce ciltten oluşan bir enstitü kütüphanesi kurulmuştur. İslam Sanatları tarihi konusunda ciddi bir yayın boşluğu olduğunu görerek Suut Kemal Yetkin, asistan Haluk Karamağaralı’nın da büyük çaplı gayreti ve katkılarıyla Türkiye’de ilk olarak 1954 yılında İslam Sanatı Tarihi kitabını yayınladı. Bu kitabın genişletilmiş ikinci baskısı 1965 yılında neşredildi.
Suut Kemal Yetkin’in Ankara Üniversitesi Rektörlüğü görevinin ardından 1 Şubat 1967 tarihinde Hacettepe Üniversitesine geçmesi üzerine kürsü başkanlığına Doç Dr. Haluk Karamağaralı tayin edilmiştir. Bu zaman zarfında enstitü faaliyetlerine devam etmiş, Yıllık Araştırmalar Dergisi iki sayı olarak neşredilmiştir. Haluk Karamağaralı fakültedeki derslerinin yanında Konya Yüksek İslam Enstitüsü Sanat Tarihi derslerini de yürütmüş ve Ahlat’ta kazılara başlamıştır. Akademik hayatı boyunca devam eden bu Ahlat kazılarına Beyhan Karamağaralı, Yılmaz Önge ve Nusret Çam da zaman zaman iştirak etmiştir. Yine aynı dönemde Doç Dr. Haluk Karamağaralı, Sivas Çifte Minareli Medrese kazısını da yürütmüştür. Doç Dr. Beyhan Karamağaralı ise 1981 yılında naklini Konya Selçuk Üniversitesi’ne aldırdı.
Doç Dr. Haluk Karamağaralı, büyük uğraş vererek fakültemizde Türk Din Musikisi adı altında, seçmeli olarak okutulan bir dersin konulmasını ve bunun için, son devir büyük bestekârlarımızdan İsmail Baha Sürelsan’ın Profesörlük maaşı karşılığında öğretim görevlisi olarak ders vermesini sağlamıştır. 1971 senesinde, mimar Yılmaz Önge ve 1976 yılında mimar İbrahim Numan asistan olarak fakültemizde göreve başlayarak doktoralarını fakültemiz bünyesinde yapmışlardır. Yılmaz Önge fakültemizde doçentlik kadrosunu aldıktan ve bilfiil ders verdikten sonra 1979 yılında Konya Selçuk Üniversitesi Mimarlık Mühendislik Fakültesine tayin olmuştur. İbrahim Numan ise yine doktorasının arkasından, 1982 yılında Suudi Arabistan’da bir üniversiteye intikal etmiştir.
Doç Dr. Haluk Karamağaralı, YÖK Kanunun bir öğretim üyesinin profesör olabilmesi için başka bir üniversiteye atanmasını emreden hükmü gereğince 1984 yılında Gazi Üniversitesi Mimarlık Mühendislik Fakültesi Mimarlık Tarihi Anabilim Dalı’na atandı. Bu tarihten sonra fakültemizdeki Türk İslam Sanatları Tarihi dersleri, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’nden, Hacettepe Üniversitesi’nden gelen öğretim üyeleri ile sürdürüldü.
Türk İslam Sanatları Tarihi Anabilim dalındaki bu kadro boşluğunu gidermek için, Erzurum Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesinde görev yapmakta olan Doç Dr. Nusret Çam, 1989 yılında fakültemizdeki kadroya atanmıştır. Doç. Dr.Nusret Çam fakültemizde kısa bir süre görev yaparak Amerika’da Ağa Han Vakfı bünyesinde dersler vermek için Harvard Üniversitesine misafir profesör olarak görev yaptı. Buradan dönüşünü müteakip temelli olarak fakültedeki görevine başladı. Doç Dr. Nusret Çam profesör unvanını almasını takiben geçici görevle gittiği Kazakistan Hoca Ahmet Yesevi Üniversitesi Şarkiyat Fakültesi ve İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi dekanlıklarında bulundu.
Türk İslam Sanatları Tarihi Anabilim Dalı’na Abdulkadir Dündar 1990 yılında araştırma görevlisi olarak atandı. 1992-1993 yılları arasında Milli Eğitim Bakanlığı’nın bursuyla Mısır’a gitti. Burada Kahire Üniversite Sanat Tarihi Fakültesi’nde bazı dersleri takip etti. 1994’de Yüksek Lisans,1999’da Doktora çalışmalarını tamamladı. 2002’de yardımcı doçentlik kadrosuna atandı. 2006’da Doçent unvanı alarak 2009’da doçentlik, 2012 yılında da profesörlük kadrosuna atandı. Gazi Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü’nde de dersler vermektedir.
Halen Türk İslam Sanatları Tarihi dersi fakültemiz bünyesindeki İlahiyat, Uluslar Arası İlahiyat, Yaygın Din Öğretimi ve Uygulamaları ve Dünya Dinleri bölümlerinde bir dönem ikişer saatlik, zorunlu ders olarak okutulmakta ve yüksek lisans ve doktora dersleri verilmektedir.
Bologna Bilgi Sistemi-Türk İslam Sanatları Tarihi (Yüksek Lisans)
Bologna Bilgi Sistemi-Türk İslam Sanatları Tarihi (Doktora)
2. TÜRK İSLAM SANATLARI TARİHİ ANABİLİM DALI AKADEMİK PERSONELİ
Prof. Dr. Abdulkadir DÜNDAR
Doç. Dr. Ayşe ERSAY YÜKSEL (Anabilim Dalı Başkanı)
Öğr. Gör. Zeynep MERGEN KANSIZ
Öğr. Gör. Adem ÇETİN
Ar. Gör. Zehra Nur SALMAN