1. TÜRK İSLÂM EDEBİYATI ANABİLİM DALI

Türk İslâm Edebiyatı, Türk edebiyatının, Türklerin İslâmiyet’i kabul etmelerinden sonra, İslâm kültür ve medeniyeti tesirinde gelişen şubesidir. Türk İslâm Edebiyatı Karahanlılar döneminde kaleme alınan Kutadgu Bilig ile ilk yazılı örneğini vermiş; Dîvân Edebiyatı, Halk Edebiyatı ve Tekke Edebiyatı şeklinde isimlendirilen Türk Edebiyatının hemen her sahasında, estetik formları ve klasik eserleri ile zenginleşerek günümüze kadar ürün vermeye devam etmiştir.

Türk İslâm Edebiyatı; İslâm öncesi Türk Edebiyatı ve dinî muhtevası, İslâmiyet’in kabulünden sonraki Türk Edebiyatının gelişimi ve İslâm dininin bu edebiyata etkilerinin ele alındığı bir disiplindir. Bu çerçevede Türk Edebiyatı içindeki dinî-tasavvufî muhteva ve ilgili dinî-edebî türler incelenmekte, ilgili örnek metinler; günümüz Türkçesine çevirme, şerh ve tahlîl gibi yöntemlerle analiz edilmektedir. Türk-İslâm Edebiyatı; “din-edebiyat, tasavvuf-edebiyat, Türk-İslâm edebiyatı tarihi, kaynaklar, şahıslar-eserler, metin incelemesi ve şerh çalışmaları” gibi temel alanlar üzerinde yoğunlaşmaktadır.

Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi eğitim öğretim hayatına 1949 yılında başlamıştır. Fakültemiz bünyesinde Türk İslâm Edebiyatı Anabilim Dalı’nın temeli ise 1953-54 eğitim öğretim yılında Klâsik Türkçe Metinler dersinin lisans programına eklenmesi ile atılmıştır.
Fakültemizde bu dersi 1960 senesine kadar Süleyman Rıfkı Melül Meriç (1901-1964) okutmuştur.

Klâsik Türkçe Metinler dersi, Necati Lugal’ın (1878-1964) 1960 yılında profesör olarak atanması ile kürsüye dönüşmüştür. Yine aynı yıl İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi mezunu olan Mahmud Es’ad Coşan (1938-2001) asistan olarak bu kürsüde göreve başlamıştır. Merhum hocamız 1987 senesinde emekli oluncaya kadar öğretim üyeliği görevini sürdürmüştür.

1964’de Fevziye Abdullah Tansel (1912-1988) Klâsik Türkçe Metinler kürsüsüne öğretim görevlisi olarak atanmıştır. 1969 senesinde kürsünün ve dersin adı Türk İslâm Edebiyatı olarak değiştirilmiştir.
Türk İslâm Edebiyatı kürsüsü, 1982’de İslâm Sanatları ve Mimarisi Anabilim Dalı’na bağlı Türk İslâm Edebiyatı Bilim Dalı hâline gelmiştir.

1992 senesinde ise İslâm Tarihi ve Sanatları Bölümü’ne bağlı Türk İslâm Edebiyatı Anabilim Dalı olarak hizmet vermeye başlamıştır.

Anabilim Dalımız öğretim elemanları tarafından şimdiye kadar lisans programı dâhilinde aşağıdaki dersler okutulmuştur:

  • Dil ve Kültür
  • Dinî-Edebî Metinler
  • Edebî Sanatlar
  • İleri Osmanlı Türkçesi
  • Klâsik Türkçe Metinler
  • Osmanlı Türkçesi
  • Osmanlı Türkçesi Metinleri
  • Paleografi ve Epigrafi
  • Türk Edebiyatı
  • Türk İslâm Edebiyatı
  • Türkçe-Kompozisyon

Anabilim Dalımız öğretim elemanları tarafından lisansüstü programlarda okutulan dersler ise şöyledir:

Yüksek Lisans

  • Edebî Metin Neşir Teknikleri
  • El Yazma Eser İncelemeleri
  • Mensur Metin İncelemeleri
  • Nazım Şekilleri ve Türleri
  • Osmanlıca Dinî-Edebî Metinler I-II
  • Türk İslâm Edebiyatı I-II
  • Biyografiler, Bibliyografiler ve Tezkireler

Doktora

  • Dinî Tasavvufî Mesneviler I-II
  • Divan Edebiyatı (İsimler-Eserler) I-II
  • Karşılaştırmalı Osmanlı Türkçesi Metinleri I-II
  • Nazım Şekilleri ve Türleri I-II
  • Tasavvuf Edebiyatı I-II
  • Türk İslam Edebiyatı Metin Şerhleri I-II

Prof. Dr. Mahmud Es’ad Coşan Hocamız, fakültemizde görev yaptığı sürede yedi doktora tezi yönetmiştir. Anabilim Dalımıza ait ilk tezler olan bu doktora tezlerinin künyeleri şöyledir:

ABDULKADİROĞLU Abdulkerim, “Bursalı Beliğ’in Hayatı ve Eserleri, İnceleme Metin”, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 1979, (Danışman: Doç.Dr. M. Es’ad Coşan).

ÖZDEMİR Hikmet, “Musa b. Hacı Hüseyin el-İznikî Hayatı ve Eserleri”, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1980, (Danışman: Doç.Dr. M. Es’ad Coşan).

MUHTAR Cemal, “Ferişteoğullarının Arapça-Türkçe Lugatleri Üzerinde Araştırma”, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1981, (Danışman: Doç.Dr. M. Es’ad Coşan).

SÜVEYLİM Massad Ali el-Shaman,  “Türk Edebiyatı’nda Siyerler ve İbn Hişâm’ın Siyeri’nin Türkçe Tercümesi”, Doktora Tezi, Ankara Üniversite Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1982 (Danışman: Doç.Dr. M. Es’ad Coşan).

TÜRER Osman, “Şeyh Mehmed Nazmî Hayatı, Eserleri ve Hediyyetü’l-İhvân’ı” (II cilt), Doktora Tezi, Ankara Üniversite Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1982 (Danışman: Doç. Dr. M. Es’ad Coşan).

AKKUŞ Mehmet, “Abdullâh Salâha’d-Dîn-i Uşşâkî (Salâhî)’nin Hayatı ve Eserleri”, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1985, (Danışman: Doç. Dr. M. Es’ad Coşan).

YILMAZ Ali, “Mollazâde Süleymân Şeyhî-i Köstendilli’nin Hayatı, Şahsiyeti, Eserleri ve Bahrü’l-Velâye’si”, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1985, (Danışman: Doç.Dr. M. Es’ad Coşan).

2020-2021 eğitim öğretim yılı itibariyle Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Türk İslâm Edebiyatı Anabilim Dalında toplam 30 adet doktora tezi savunulmuştur. Bu tezlerden 7’si Prof. Dr. Mahmud Es’ad Coşan; 10’u Prof. Dr. Mehmet Akkuş; 6’sı Prof. Dr. Ali Yılmaz; 5’i Prof. Dr. Zülfikar Güngör; 1’, Prof. Dr. Abdülmecit İslamoğlu danışmanlığında hazırlanmıştır. Anabilim Dalımız bünyesinde hazırlanan bir doktora tezini de fakültemizin emekli öğretim üyelerinden Prof. Dr. Mehmet Said Hatiboğlu yönetmiştir.

Anabilim Dalımızda tamamlanan toplam 46 yüksek lisans tezinin, 21’i Prof. Dr. Mehmet Akkuş; 14’ü Prof. Dr. Ali Yılmaz; 6’sı Prof. Dr. Zülfikar Güngör; 5’i Prof. Dr. Abdülmecit İslamoğlu danışmanlığında hazırlanmıştır.

Bologna Bilgi Sistemi-Türk İslam Edebiyatı (Yüksek Lisans)
Bologna Bilgi Sistemi-Türk İslam Edebiyatı (Doktora)

2. TÜRK İSLÂM EDEBİYATI ANABİLİM DALI ÖĞRETİM ÜYELERİ

Prof. Dr. Zülfikar GÜNGÖR
Prof. Dr. Abdulmecit İSLAMOĞLU (Anabilim Dalı Başkanı)
Dr. Öğr. Üyesi Necati İŞLER
Ar. Gör. Dr. Merve GÜVEN
Ar. Gör. Cihat EKİZ